Dobiesław (ur. ok. 1230, † po 16 X 1280), syn Sąda Dobiesławicza, kasztelana krakowskiego, z rodu Odrowążów. Małżeństwo ze Zwinisławą, córką księcia tczewsko-lubiszewskiego Sambora II, a stryjeczną siostrą księcia Mszczuja II, zbliżało go do pomorskiej dynastii panującej, spokrewnionej wielokrotnie z Piastami; że zaś siostra Zwinisławy wyszła za mąż za księcia Kujaw Ziemomysła, Dobiesław stawał się szwagrem tegoż księcia. Nie są znane okoliczności zawarcia tego małżeństwa, które tak wysoko wynosiło D-a, ale prawdopodobnie ono spowodowało jego przeniesienie się z Małopolski, gdzie posiadał odziedziczone po przodkach majętności (Sprowa, Raszków, źreb w Łętowicach, zwanych później Klimontowem i przypuszczalnie Końskie, Chebdzie i Goleniowy), na Kujawy, gdzie powinowactwo z dwoma domami książęcymi umożliwiło mu odegranie wybitnej roli politycznej.
Nie jest łatwe utożsamienie jego osoby jak również ustalenie liczby jego potomstwa (dwóch, względnie trzech synów) wobec częstego występowania współcześnie różnych Dobiesławów. Przypuszczalnie był D. w r. 1256 kasztelanem zawichojskim, w r. 1258 kasztelanem żarnowskim, a w r. 1271 kasztelanem wiślickim. W tymże roku D. brał udział w wyprawie księcia Bolesława Wstydliwego i sprzymierzonych z nim książąt przeciw księciu wrocławskiemu Henrykowi IV. Wyprawa ta podjęta przy współudziale posiłków ruskich, litewskich i kumańskich miała na celu poparcie akcji wojennej króla węgierskiego Stefana przeciw Przemyślowi Ottokarowi czeskiemu; godziła bowiem w śląskiego sprzymierzeńca króla czeskiego. Spustoszyła ona w okrutny sposób Śląsk, a zwłaszcza dobra bpa wrocławskiego Tomasza II, co wywołało skargę tegoż i żądanie zadośćuczynienia z zagrożeniem klątwą, przy czym wśród współwinnych biskup wymienił imiennie kasztelana wiślickiego D-a. Wkrótce potem (przed 22 V 1275) D. ustąpił z tego urzędu; nie wiadomo, czy objął inny, bo w r. 1278 występuje już bez tytułu. W tym czasie zapewne przeniósł się na Kujawy, gdzie odegrał doniosłą rolę jako pośrednik w sporze między księciem Mszczujem II a księciem kujawskim Ziemomysłem. Skoro Mszczuj zagarnął zbrojnie księstwo tczewsko-lubiszewskie po śmierci Sambora II (20 XII 1278), Ziemomysł, żonaty z córką Sambora, Salomeą, i uważający się za spadkobiercę swego teścia, usiłował odzyskać stratę, wciągając do przymierza przeciw Mszczujowi Leszka Czarnego i starając się o pomoc Zakonu Krzyżackiego i Askańczyków. Zachodziła obawa całkowitej katastrofy państwa Mszczuja, którego jedynym stronnikiem był Przemysł wielkopolski. Niektórzy historycy (Górski) uważają za zasługę dziejową D-a zapobieżenie niebezpieczeństwu przejścia Pomorza w ręce Niemców. Osobistym pośrednictwem doprowadził D. do zgody powaśnionych książąt i do układu, mocą którego Mszczuj II otrzymał Wyszogród, zapewne jako rekompensatę za ustąpienie Ziemomysłowi Tczewa, ale obiecał zwrócić go księciu kujawskiemu po swej śmierci. Swego szwagra zaś D-a wynagrodził książę pomorski nadaniem dwóch posiadłości nad Wisłą (Łęg i Otorowo) z pełnym immunitetem ekonomicznym i sądowym oraz innymi niezwykle szerokimi przywilejami. Nadanie Mszczuja potwierdził książę Ziemomysł jako przyszły pan Wyszogrodu. Niedługo zapewne po r. 1280 D. zmarł, albowiem źródła nie wspominają już o nim.
Górski K., Ród Odrowążów, odb. «Rocz. Pol. Tow. Herald.«, Kr. 1928 s. 21, 27, 28, 59, 77, 95; Kujot S., Dzieje Prus Królewskich, Toruń 1913–6, cz. I s. 398, 946, 1275; Duda F., Rozwój terytorialny Pomorza polskiego, Kr. 1909, s. 79 i nast.; Ulanowski B., O założeniu i uposażeniu klasztoru benedyktynek w Staniątkach, Kr. 1891, s. 40, 46; Halecki O., Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski, »Kwart. Hist.« XXVII 1913, s. 233–235; Sczaniecki M., Nadania ziemi na rzecz rycerzy w Polsce do końca XIII w., P. 1938, s. 56, 59–60; Piekosiński F., Rycerstwo małopolskie wieków średnich, Kr. 1901, II 501; Pommerell. U. B. 317a; Kod. Pol. III 33, 36, 43; Kod. Wp. I 611; Kod. Mp. II 450, 477; Kod. Kat. Krak. I 39, 42, 115; Kod. Mog. 34, 38; Kod. Tyn. 21, 24; Schles. Reg. II 1476.
Irena Modelska